Wawel Podziemny - Lapidarium | Historia zbioru

Wawelskie lapidarium ma długą i burzliwą historię. Jego początki są nierozerwalnie związane z odzyskiwaniem Wawelu z rąk austriackich. Tomasz Pryliński (1847–1895), autor projektu odnowienia zamku królewskiego, doceniał naukową i konserwatorską rolę „ułomków architektonicznych”. W latach 1880–1882 przeprowadził wykopaliska przed północną i wschodnią elewacją pałacu królewskiego, których efektem był pokaźny zbiór detali architektonicznych. Fragmenty te umożliwiły mu rekonstrukcję elementów wystroju architektonicznego pałacu usuniętych w czasie adaptacji rezydencji królów polskich na koszary. Detale pozyskane przez Prylińskiego umieszczono w szopie pełniącej rolę prowizorycznego magazynu, która nie zabezpieczała jednak w sposób właściwy cennego zbioru. Zabiegi związane ze zorganizowaniem bardziej odpowiednich pomieszczeń trwały długo. W tym czasie doszło do znacznego rozproszenia kolekcji. W 1894 roku odnotowano już tylko dziewięćdziesiąt fragmentów z liczącego początkowo 478 pozycji zbioru. Austriaccy żołnierze bezceremonialnie używali mniejszych kamieni do szlifowania posadzek, a większe rozbijali i wykorzystywali jako budulec przy wznoszeniu nowych obiektów koszarowych.

W wyniku prac restauracyjnych prowadzonych przed rokiem 1939 pod kierunkiem Zygmunta Hendla (1862–1929) i Adolfa Szyszko-Bohusza (1883–1948) wawelskie lapidarium zostało znacznie wzbogacone. Na gromadzenie i przechowywanie zbiorów przeznaczone zostały pomieszczenia pierwszego piętra nad stajniami królewskimi. Niestety w czasie okupacji hitlerowskiej większość zabytków uległa zniszczeniu. Przetrwała tylko niewielka kolekcja licząca ledwie 164 obiekty.

Dzisiaj, dzięki trwającym nieprzerwanie od okresu powojennego pracom konserwatorsko-restauracyjnym wzbogacającym kolekcję, zbiór liczy ponad trzy tysiące obiektów.